Geschiedenis

De eerste geschreven verslagen over ‘wonen op het water’ dateren van rond 1600. In die tijd werden woonboten bewoond door arbeiders en handelaren. Eind 19e eeuw ontstonden andere motieven om op het water te wonen, zoals liefde voor de natuur, vrijheid, reislust en/of het avontuur. In die geest ontwierp en bouwde Nieuwenkamp in 1900 De Zwerver, waarbij voor hem de link met ‘werken’ (etsen, tekenen, schrijven) direct expliciet was. Het ‘tentoonstellen en verkopen’ kwam daar later nog bij.
Er zijn van deze categorie schepen nog acht bekend. De Zwerver is daarvan de oudste!

Wijnand Otto Jan Nieuwenkamp

Het leven van Wijnand Otto Jan Nieuwenkamp kenmerkt zich door reizen en zwerven. Hij vond inspiratie in vreemde volkeren en tropische natuur, maar ook Nederland verkende hij goed. Hij was beeldend kunstenaar, schrijver, architect, ontdekkingsreiziger, etnoloog en kunstverzamelaar van Oost-Aziatische kunst. Met zijn tekeningen, litho’s, aquarellen en houtsnijwerk exposeerde hij o.a. in het Rijksmuseum en het Frans Hals museum. Zijn werk is nog steeds vertegenwoordigd in collecties van diverse musea en delen ervan worden nog regelmatig geëxposeerd. Zie verder: www.wojnieuwenkamp.nl.

Mobiel wonen

Nieuwenkamp ontwierp een schip op een manier die nieuw was in die tijd. Hiermee faciliteerde hij zijn wens tot ‘mobiel zijn’ en zwervend te kunnen wonen en werken. Samen met werfbaas Sjollema werkte hij mee aan de bouw van het schip op scheepswerf De Vlijt in Oude Wetering. Het schip werd in 1900 gebouwd als een opgebouwde ijzeren rechthoekige bak van 28 meter lang en 4 meter breed. In 1902 voorzag Nieuwenkamp het schip van een scheepskop en –kont, naar model van een Overijsselse houten praam. Vermoedelijk is De Zwerver de enige Overijsselse praam die ooit in ijzer is gebouwd…
Het gezin Nieuwenkamp verbleef van ca. 1900 tot 1910 permanent op De Zwerver. Daarna woonde het in Edam. De Zwerver bleef echter volop in gebruik voor allerhande kortere reizen.

Schitterend historisch interieur

De Zwervers grootste schat zit binnenin: wie het schip inloopt, waant zich in een prachtig gedecoreerd historisch pand. Het oorspronkelijke interieur is nog steeds intact. Het kent een mix van exotische houtsoorten, (semi)historische meubelen, oude tegeltableaus en versieringen en houtsnijwerken door Nieuwenkamp zelf gemaakt.

Reizen door de Lage Landen

Nieuwenkamp richtte aan boord een werkatelier in, met een aparte ruimte voor zijn etspers, en zo begon het reizen met zijn gezin door de kanalen en rivieren van Nederland, België en Duitsland. Hij reisde met behulp van trekpaarden en sleepboten, samen met zijn vrouw Anna Wilbrink, hun vier kinderen (die op het woon- en atelierschip werden geboren), bedienden en schipper Anton Slot.

Tentoonstellingen aan boord

Onderweg organiseerde Nieuwenkamp tentoonstellingen aan boord van De Zwerver, een idee dat hem door zijn vriend en kunstbroeder Theophile De Bock aan de hand was gedaan. De publieke belangstelling was groot! Hiermee was Nieuwenkamp zeer vernieuwend in zijn tijd en trok hij de aandacht van binnenlandse en buitenlandse pers. Zo werd De Zwerver een varende woning annex tentoonstellingsruimte.

Nauwkeurige documentatie

Alles over bouw, gebruik en onderhoud van het schip is uitstekend gedocumenteerd door Nieuwenkamp zelf: hij hield dagboeken bij en maakte diverse tekeningen van het schip. Zo deed hij in woord en beeld verslag van de bouw en later ook van de reizen. Zie hiervoor onder meer zijn boek ‘Mijn huis op het water, mijn huis op het land’ (1930).

Stichting WOJ Nieuwenkamp

Nieuwenkamp richtte in 1949, kort voor zijn dood, nog de Stichting WOJ Nieuwenkamp op, met als doel zijn enorme collectie te behouden en voor publiek toegankelijk te maken. In ditzelfde jaar verkocht hij De Zwerver.
Deze Stichting WOJ Nieuwenkamp verwierf in 2011 het schip De Zwerver uit particuliere handen, en richtte Stichting De Zwerver op om het schip -dat in slechte staat was- te restaureren. Die restauratie is grotendeels bekostigd door de Stichting Nieuwenkamp, en ook enkele fondsen waaronder het Prins Bernhard Cultuurfonds hebben hieraan een bijdrage geleverd.
Essentieel voor het voortbestaan van De Zwerver zijn de bijdragen van Vrienden van De Zwerver en de inkomsten uit verhuur van het schip.